MAKALELER / TAZE KAŞAR ÜRETİMİ..ÜRETİM TEKNİKLERİ..FORMÜLLERİ..
1. TAZE KAŞAR ÜRETİMİ
1.1. Kaşarın Tanımı ve Özellikleri
Dilimlenebilir yarı sert peynirler grubundan olan kaşar peyniri ülkemizde beyaz peynirden sonra en fazla üretilen ve sevilerek tüketilen bir süt ürünüdür. Telemenin belirli düzeyde asitleştirilmesinin ardından sıcak suda haşlanıp yoğrulması esasıyla elde edilen deliksiz ve bakteriler ile olgunlaştırılan bir peynir çeşididir.
En kaliteli, geleneksel kaşar peyniri koyun sütünden yapılmaktadır. Günümüzde ise yapımında inek ve koyun sütü karışımları tercih edilmektedir. Bazı yörelerde keçi sütü de eklenmektedir. Genellikle koyun sütünden yapılması ve olgunlaşması sırasında serin ve rutubetli ortama ihtiyaç göstermemesi nedeniyle kaşar peyniri üretimi ülkemizde Trakya ve Marmara bölgelerinin güney kısımlarında gelişmiştir. Kars ve çevresinde de fazla olan koyun sütlerinin değerlendirilmesi amacıyla kaşar peyniri üretimi yapılmaktadır. Kaşar kalıpları genellikle doğu illerinde 6 kiloluk, Trakya illerinde ise 11-12 kiloluk ağırlıklarda üretilmektedir. Beslenmemizde önemli bir yere sahip olan kaşar peyniri genellikle kahvaltılık olarak kullanılmasının yanı sıra çorbalarda, yemeklerde, hamur işlerinde, salatalarda, meze ve garnitür olarak, süslemelerde vb. yerlerde sıklıkla kullanılmaktadır. İyi bir kaşar peynirinin aşağıdaki özellikleri taşıması gerekmektedir.
* Dış görünüşü düzgün, kehribar sarısı renginde, sert ve çok kalın olmayan bir kabuğa sahip olmalıdır.
* İç görünüşü sarımsı beyaz-sarı renktedir, gözeneksizdir veya çok az gözenek bulunabilir.
* Orta düzeyde katı ve biraz esnektir.
* Hafif tuzlu tadı vardır.
* Dolgun ve oldukça keskin kokuya sahiptir.
* Kuru madde oranı yaklaşık olarak %58-60 civarındadır.
* Kurumaddede yağ oranı yaklaşık olarak %45-48 oranındadır.
* Tuz (NaCl) oranı yaklaşık olarak %3-5 oranındadır.
* Randıman kullanılan süt türüne göre değişmektedir.
* İç görünüşü sarımsı beyaz-sarı renktedir, gözeneksizdir veya çok az gözenek bulunabilir.
* Orta düzeyde katı ve biraz esnektir.
* Hafif tuzlu tadı vardır.
* Dolgun ve oldukça keskin kokuya sahiptir.
* Kuru madde oranı yaklaşık olarak %58-60 civarındadır.
* Kurumaddede yağ oranı yaklaşık olarak %45-48 oranındadır.
* Tuz (NaCl) oranı yaklaşık olarak %3-5 oranındadır.
* Randıman kullanılan süt türüne göre değişmektedir.
Sadece koyun sütüyle yapıldığında 100 kg sütten 16-18 kg; inek sütünden yapıldığında ise 9-10 kg kaşar peyniri elde edilmektedir.
1.2. Süte Uygulanan Ön İşlemler
Peynir yapımında kullanılacak çiğ sütün duyusal, fiziksel, kimyasal, mikrobiyolojik ve hijyenik niteliklerinin üstün kalitede olması gerekmektedir. Peynir yapımına uygunluğu belirlenen üstün kalitedeki çiğ süt daha sonra aşağıda belirtilen ön işlemlerden geçirilmektedir:
1.2.1. Sütün Temizlenmesi
İşletmeye gelen çiğ süt sağım yerinde süzülmüş olsa dahi temiz kabul edilemez. Bu nedenle üreticiden tankerlerle gelen süt kalite kontrolü yapıldıktan sonra mutlaka temizlenmelidir. Sütün temizlenmesi genellikle filtreler ve separatörler yardımıyla yapılmaktadır.
* Filtrelerle: Klasik ya da borulu filtreler yardımıyla süt içerisindeki gözle görülebilen çöp, kir vb. yabancı maddelerin ayrılması sağlanır.
* Separatörlerle: Gözle görülemeyen kan pıhtıları, lökosit, hücre parçaları, büyük bakteriler vb. yabancı maddeler sütten ayrılır.
Sütün asıl temizliğinin yapıldığı bu işleme klarifikasyon denilmektedir. Bu amaçla klarifikatör adı verilen santrifüjlü temizleme separatörleri kullanılmaktadır.
1.2.2. Standardizasyon
Sütlerin bileşimi ırk, beslenme, laktasyon, sağım, iklim, hayvan hastalığı vb. faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Bu nedenle standardize edilmeyen sütlerden farklı kalitede peynirler elde edilebilmektedir. Her zaman standart ve aynı kalitede peynir elde edilebilmesi için işlenecek sütlerin yağ ve protein oranlarının standardize edilmesi gerekmektedir. Peynire işlenecek sütün yağ oranının ayarlanması özellikle ekonomik açıdan gerekli olmasının yanı sıra yasal kurallara uygun üretim için de gerekmektedir. Yağ oranı ayarlamada yağlı ve yağsız sütün karıştırılması, yağsız süte krema ilavesi ya da fazla yağın krema separatörü ile alınması gibi yöntemler uygulanabilmektedir. Yağ oranının doğru olarak standardize edilmesi için peynir çeşidi, imal edilecek peynirin yağ oranı, sütün protein oranı gibi hususların dikkate alınması gerekmektedir.
1.2.3. Homojenizasyon
Homojenizasyon süt yağının yüzeyde toplanmasını engellemek için süt yağının fiziksel olarak parçalanması işlemidir. Sıcaklık ve basınç etkili bir homojenizasyon için önemli kriterlerdir. Homojenizasyon sıcaklığı süt yağının eriyebileceği sıcaklığın üzerinde olmalıdır. Aksi takdirde yağ zerrecikleri tam olarak parçalanamazlar. Bunun yanı sıra aşırı sıcaklık homojenizasyon için uygun değildir. Genellikle süt yaklaşık 200 kg/cm2 (bar) basınç altında 55-60ºC sıcaklıkta homojenize edilmektedir.
1.2.4. Baktifügasyon
Çiğ sütün bakteri yükünün azaltılmasında tercih edilmektedir. Bu yöntemde hermetik santrifüj aracılığı ile bakteriler ortamdan uzaklaştırılmaktadır.Baktofügasyon yöntemi ile çiğ sütte yer alan bakterilerin %98’i ortamdan uzaklaştırılabilmektedir. Genellikle peynire işlenecek sütlerde bulunan ve peynirlerde geç şişmeye neden olan Clostridium türlerinin gelişiminin engellenmesi amacıyla uygulanmaktadır. Baktofügasyon işlemi sırasında süt iki kısma ayrılmaktadır. Birinci kısım temiz süt (bakteri ve spor içermeyen) ikinci kısım ise baktofügat (bakteri ve spor içeren) olarak tanımlanmaktadır. Temiz süt klasik pastörizasyon normlarında ısıl işleme tabi tutulmaktadır. Baktofügata ise 130ºC’de 1-3 saniyelik bir ısıl işlem uygulanmaktadır. Isıl işlem sonrası temiz süt ile baktofügat karıştırılmaktadır. Bu yöntemde sütün besin değeri önemli ölçüde korunmakta ve bakteri yükü büyük oranda azaltılmaktadır.
1.2.5. Isıl İşlem
Sütteki mevcut patojen mikroorganizmaları yok etmek ve diğer mikroorganizmaları uzaklaştırmak amacıyla ısıl işlem yapılmaktadır. Bunun yanı sıra peynir teknolojisinde olgunlaşmada, tat ve aromanın oluşumunda starter kültürlerin daha kolay gelişebilmelerini sağlamak amacıyla da ısıl işlemin uygulanması gerekmektedir. Bu amaçla öncelikle analiz edilip süzülen, ön işlemlerden geçirilen kaşar peynirine işlenecek süt 72-74ºC’de 15 saniye ya da 65ºC’de 30 dakika süreyle pastörize edilmektedir. Pastörizasyonu tamamlanan süt mayalama sıcaklığına (32-34ºC) soğutulmaktadır.
1.3. Pıhtının Elde Edilmesi
Mayalama sıcaklığına getirilen süte % 0.5 oranında “Str.thermophilus+Lb.bulgaricus” veya “Str.thermophilus+Lb.bulgaricus+Lb. casei” ya da “Str.lactis+Lb.casei” bakterilerinden oluşabilen starter kültür ve %0.01(10-15g/100litre) oranında kalsiyum klorür katılmaktadır. Süt 30-35 dakika süreyle kendi haline bırakılıp ön olgunlaşması sağlanmaktadır. pH değeri 6.40-6.45’e gelince 45 dakikada pıhtı kesim olgunluğuna ulaşmayı sağlayacak oranda peynir mayası ile mayalanır. kültür ilave etme, pıhtı kırma, inkübasyon tankları
1.4. Pıhtının Kesilmesi
Pıhtıyı kesme aşamasında, oluşan pıhtı (pH:6.30-6.35) önce 1.5-2.0 cm boyutlarda kesilmekte, 5-10 dakika dinlendirilmekte ve daha sonra mercimek-bezelye tanesi iriliğine (6- 7 mm) gelince kadar kırılmaktadır. Bu işlemler sonunda 5 dakika kendi haline bırakılarak pıhtı tanelerinin çökmesi sağlanmaktadır.
1.5. Peynir Altı Suyunun Ayrılması
Dinlendirilen pıhtının üzerine cendere bezi serilir ve üste çıkan peynir suyunun bir bölümü (teknedeki süt miktarının yaklaşık %30 kadarı) çekilir veya peynir suyu teknenin özel filtresi yardımıyla boşaltılır.
Teknede kalan pıhtı ve peynir suyu yaklaşık 10 dakika yavaş yavaş karıştırılır, bu aşamada tekne çeperlerindeki buhar borularına buhar verilerek sıcaklık 36-38ºC ye (bazen 40-42ºC) yükseltilmektedir. İstenen sıcaklık derecesine ulaşıldıktan sonra karıştırılma işlemi 15 dakika kadar sürdürülmektedir. Isıtma işlemi 3-4 dakikada 1ºC sıcaklık artışı olacak şekilde ve bu işlem yarım saatte tamamlanacak biçimde uygulama yapılmaktadır. Bu şekilde pıhtı tanelerinin çeperleri sertleşir ve kasılma nedeniyle peynir suyunun ayrılması kolaylaşarak asitlik artışı sağlanabilmektedir.
1.6. Baskıya Alma (Presleme)
Yeterli miktarda suyunu verip sertleşen teleme, uygun bir pompa yardımıyla presleme ünitesine aktarılmakta ya da kendi özel presiyle tekne içinde preslenmektedir. Presleme başlangıcında pH 5.9-6.15’tir. Telemenin aktarıldığı paslanmaz çelik kaplar yaklaşık 20kg kapasitelidir ve içlerinde cendere bezi bulunmaktadır. Sıcak mevsimlerde asitlik hızlı geliştiğinden teleme baskılama öncesinde soğuk su ile yıkanabilmektedir. Bu şekilde kalan laktoz uzaklaştırılarak aşırı asitleşme önlenebilmektedir. Baskılamada 1kg teleme için öncelikle 1kg ağırlık uygulanır ve daha sonra bu ağırlık yavaş yavaş artırılarak 15 kg’a kadar yükseltilmektedir. Baskılama işleminin yapıldığı ortam sıcaklığı 15-20ºC, toplam presleme süresi 1-2 saat kadardır. Baskılama sonrasında telemenin pH değeri 5.25-5.30 oranındadır.
1.7. Telemenin Fermantasyonu
Preslenen teleme 25-30cm uzunluğunda 15-20 cm genişliğinde bloklar halinde kesilerek üzerleri örtülüp 15-20ºC’de fermantasyona bırakılmaktadır. Telemenin pH değeri 5.0-5.05 (~60-65ºSH)’e ulaştığında haşlama aşamasına geçilmektedir.
1.8. Fermantasyon Sonunun Tespiti
Telemenin haşlama kıvamına gelip gelmediğini anlamak için aşağıdaki kontroller yapılmaktadır.
1.8.1. Sicim Çekme Yöntemi
Sicim çekme kontrolünde bir parça teleme alınarak 72-75ºC’deki suda haşlanmakta ve elle yoğrulmaktadır. Yoğrulan teleme iki ucundan çekilerek sicim gibi uzayıp uzamadığı gözlenmektedir. Tam fermente olan teleme 2-3 m uzayabilmektedir. Az ya da gereğinden fazla fermente olmuş teleme ise çabuk kopmakta ve pürüzlü olmaktadır.
1.8.2. Yaprak Açma Yöntemi
Sicim çekme kontrolünde olduğu gibi haşlanıp yoğrulan telemenin düzgün ve pürüzsüz olarak yırtılmadan açılıp açılmadığı ve renginin sarımsı parlak olup olmadığı kontrol edilmektedir. Tam fermente olmuş teleme yırtılmadan açılır, pürüzsüz ve parlaktır. Yeterince fermente olmamış teleme çok az açılmakta, aşırı fermente olan teleme hiç açılmamakta ve yırtılıp parçalanmaktadır. Resim 1.10
1.8.3. Asitlik Tayini
Yeterince fermente olan telemenin pH değeri 5.0-5.05, titrasyon asitliği ise yaklaşık 65ºSH düzeyine ulaşmaktadır. Haşlanacak telemenin pH değeri kesinlikle 4.8’in altına düşmemelidir; aksi takdirde haşlamada ciddi problemler görülür ve haşlama gerçekleştirilemez
1.9. Telemenin Haşlanması
Haşlama öncesi teleme tankı Fermantasyon sonrasında teleme döner bıçaklı boyut küçültme düzenekleri veya mekanik rendelerle 3-5mm kalınlıkta ekmek dilimleri gibi kesilerek delikli metal sepetlere aktarılmaktadır. İçinde %5-6 tuzlu sıcak (72-75ºC veya 83-85ºC) salamura bulunan haşlama tankına daldırılmaktadır. Haşlama suyunun asitliği 10ºSH olmalıdır. Haşlama suyuna daldırılan teleme burada 3-5 dakika tutulmakta ve bu sırada bir iki kez tahta sopa yardımıyla alt üst edilip karıştırılarak homojen bir karışım haline dönüştürülmektedir.
1.10. Yoğurma, Tuzlama ve Kalıplama
Haşlanan teleme kütlesi daha sonra peynir işleme tezgahı üzerine alınarak soğuması ve yoğrulması sağlanmaktadır. Kütle içinde hava kalmaması için haşlanan teleme tıpkı bir ekmek hamuru gibi yoğrulmaktadır. Hamur yoğrulurken yayılır, yeniden toparlanarak kat kat iri tuzla tuzlanıp hamura tuz iyice karışana kadar dövülerek yoğrulur. Bu amaçla hamur birkaç kez bohça katlar gibi sarılmaktadır. Arada boşluk kalmaması için üzerine elle bastırılmakta ve tekrar katlanarak francalaya benzer şekil verilmektedir. Daha sonra kullanılacak kalıpların büyüklüklerine uygun miktarda hamur kesilmekte ve her bir parça elde çevrilerek yuvarlanmakta ve küre biçimine dönüştürülmektedir. Sonrasında hızlı bir şekilde göbek bağlatma işlemi yapılmaktadır. Fakat bazı mandıralarda teleme haşlandıktan sonra doğrudan kalıplara yerleştirilmekte ve kalıp içindeki hamurun fazlası elle veya oklava ile kesilerek kalıplanmaktadır.
1.18: Kaşar kalıplama
Günümüzde teknolojik alt yapısı gelişmiş modern işletmelerde haşlama ve yoğurma işlemleri elle yapılmamakta gelişmiş düzeneklerden faydalanılmaktadır. Teleme bloklarını yaklaşık 0.5 cm kalınlıkta doğrayan, kendi kazanında haşlayıp plastik özellik kazandıran, yoğurup kalıplayan “Agregat” veya “Kaşkaval makineleri” olarak tanımlanan sistemler kullanılmaktadır.
İki tip kaşkaval makinesi vardır:
Direkt Sistem Kaşkaval Makineleri: Teleme kıyıcı, elevatör, haşlama kazanı, yoğurma ve kalıplama ünitesinden oluşmaktadır. Haşlama kazanının alt bölmesinde bulunan sıcak tuzlu suyun, kazanın üst kısmındaki helezonlar vasıtasıyla ilerleyen ham peynire temasıyla peynirin hamur haline gelmesi sağlanmaktadır. Daha sonra yoğurma bölümünde peynire suyun homojen bir şekilde yedirilmesi ve peynir lifli (fiber) yapısının geliştirilmesi sağlanmaktadır. Kalıplama bölümünde ise hamur halindeki peynirin istenilen gramajda kalıplara dolumu gerçekleştirilmektedir.
İndirekt Sistem Kaşkaval Makineleri: Teleme kıyıcı, elevatör, haşlama kazanı, yoğurma ve kalıplama ünitesinden oluşmaktadır. Bu sistemde haşlama kazanı çift cidarlıdır ve aralarında sıcak su dolaşımı vardır. Direkt sistemden farkı peynirin su ile temas etmemesi ve cidar sıcaklığının etkisiyle hamurlaştırılmasıdır.
1.11. Dinlendirme ve Şişleme
Kalıplanan peynirler göbek yeri alta gelecek şekilde 12-24 saat süreyle dinlendirilerek soğumaya bırakılmaktadır. Bu süre içinde birkaç kez (1-2 saat içinde 5-6 kez) alt üst edilerek çevrilmekte şeklin düzgünleşmesi sağlanmaktadır. Bu esnada peynirler sıcaklığını yitirmeden önce şişlenmelidirler. Şişleme işlemi peynirler soğuduktan sonra yapıldığında şiş izleri kapanmamakta ve küflenme riski oluşmaktadır. Peynirler henüz sıcak iken birkaç yerinden ince şişlerle delinerek kitledeki gazların çıkması sağlanmaktadır.
1.12. Sarartma ve Kalıplardan
Çıkartma Şişlenen kaşar kalıpları sarartma odasında yaklaşık 1 gün süreyle bekletilmekte, kalıplarından çıkartılarak yüzey kurutma odasındaki raflara belirli aralıklar konularak dizilmektedirler. Sabah ve akşam birer kez olmak üzere altları kurulanarak çevrilmektedirler. Genellikle 1. hafta sonunda potasyum sorbat içeren çözelti ile yıkanıp, 1 gün daha bekletilip ambalaj bölümüne sevk edilmektedir.
1.13. Ambalajlama ve Depolama
Ambalajlama: İçine konulan ürünü, üretim aşamasından tüketiciye ulaşıncaya kadar, dağıtım zincirindeki dış etkilerden koruyan, bir arada tutarak taşıma, depolama, dağıtım, tanıtma işlemlerini kolaylaştıran sargılar ve kaplar olarak tanımlanmaktadır. Peynir ambalaj materyalinin hiçbir şekilde ürüne dış ortamdan yabancı madde, mikroorganizma vb. geçişine izin vermemesi gerekmektedir. Ambalajlama ve etiketleme Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin “Ambalajlama ve Etiketleme –İşaretleme” bölümünde belirtilen genel kurallara uygun olarak yapılmalıdır.
Ambalajlanmış kaşar peyniri Bu amaçla genellikle kaşar peyniri ambalajı olarak plastik esaslı materyaller kullanılmaktadır. Genellikle polietilen, polipropilen, polivinilklorür, polisterol gibi plastik maddelerden yapılan ambalajlar ile ürün vakumlanarak ambalaj işlemi yapılmaktadır. Plastik esaslı ambalajlar hafif olmaları, yumuşak olması ve kolay şekil verilebilmesi gibi özelliklerinden dolayı kaşar peyniri ambalajında tercih edilmektedir. Ürün plastik esaslı ambalaj ile vakumlandıktan sonra üzerine firma ve ürün özellikleri bulunan etiket bilgileri basılmaktadır. Ambalajlanan kaşar peynirleri +4/+10ºC ısıda depolanmaktadır. Gıdaların taşınması ve depolanmasına ilişkin şartlar Türk Gıda Kodeksi ‘Gıdaların Taşınması ve Depolanması’ bölümünde yasal bir zorunluluk olarak belirlenmiştir. Buna göre ambalajlanan kaşar peynirlerinin depolanmasında ilgili bölüm doğrultusunda aşağıdaki depo şartları sağlanmalıdır:
* Depo, daima temiz ve düzenli olmalıdır.
* Depo havalanabilir olmalıdır.
* Depo sıcaklığı daima 2-4°C arasında olmalı, rutubet ve nem bulunmamalıdır.
* Depoda gerekli izolasyon sağlanmalıdır.
* Depolar giyinme yerleri, yatakhaneler, lavabolar, tuvaletler, banyolar, idari bölüm ile dinlenme yerlerinden ayrı bir yerde bulunmalı ve amacı dışında kullanılmamalıdır.
* Depolarda zemin pürüzsüz, duvarlar düzgün, kolay temizlenebilir nitelikte, sıvası dökülmemiş, ürünlere olumsuz etkide bulunmayacak özellikte olmalıdır. Depo üstü tavan ve çatılar akmayı, sızmayı önlemeli ve gerekli yalıtım yapılmalıdır.
* Depoda kullanılan tüm araç ve gereçler sağlam, hijyenik ve amaca uygun olmalı, yıkama ve dezenfeksiyon işlemlerinden zarar görmemelidir.
* Deponun kapı, pencere ve diğer kısımları her türlü zararlının girmesini önleyecek şekilde olmalıdır. İstenildiği zaman istenilen ürün grubu veya parti rahat çıkarılabilecek şekilde yerleştirmeli ve istifleme yapılmalıdır.
* Çöpler depo dışında tutulmalı, atılacak malzeme depodan uzaklaştırılmalıdır.
* Ürünler zeminle ve duvarla temas etmeyecek şekilde belirli bir yükseklikte ve rutubet geçirmeyen uygun malzeme üzerinde depolanmalıdır (Genellikle plastik veya fırınlanmış ağaçtan yapılan paletler veya metal raflar kullanılır).
* Depolamada ürünlerin ambalaj ve etiketinin zarar görmesi önlenmeli, ürün ve ambalajın özelliğine göre istifleme yapılmalıdır.
* Ürünler toksik maddeler ve temizlik malzemeleri ile birlikte depolanmamalı ve taşınmamalıdır. Depolamada gerekli iş güvenliği önlemleri alınmalı ve çevreye zarar verilmemelidir.
* Depo havalanabilir olmalıdır.
* Depo sıcaklığı daima 2-4°C arasında olmalı, rutubet ve nem bulunmamalıdır.
* Depoda gerekli izolasyon sağlanmalıdır.
* Depolar giyinme yerleri, yatakhaneler, lavabolar, tuvaletler, banyolar, idari bölüm ile dinlenme yerlerinden ayrı bir yerde bulunmalı ve amacı dışında kullanılmamalıdır.
* Depolarda zemin pürüzsüz, duvarlar düzgün, kolay temizlenebilir nitelikte, sıvası dökülmemiş, ürünlere olumsuz etkide bulunmayacak özellikte olmalıdır. Depo üstü tavan ve çatılar akmayı, sızmayı önlemeli ve gerekli yalıtım yapılmalıdır.
* Depoda kullanılan tüm araç ve gereçler sağlam, hijyenik ve amaca uygun olmalı, yıkama ve dezenfeksiyon işlemlerinden zarar görmemelidir.
* Deponun kapı, pencere ve diğer kısımları her türlü zararlının girmesini önleyecek şekilde olmalıdır. İstenildiği zaman istenilen ürün grubu veya parti rahat çıkarılabilecek şekilde yerleştirmeli ve istifleme yapılmalıdır.
* Çöpler depo dışında tutulmalı, atılacak malzeme depodan uzaklaştırılmalıdır.
* Ürünler zeminle ve duvarla temas etmeyecek şekilde belirli bir yükseklikte ve rutubet geçirmeyen uygun malzeme üzerinde depolanmalıdır (Genellikle plastik veya fırınlanmış ağaçtan yapılan paletler veya metal raflar kullanılır).
* Depolamada ürünlerin ambalaj ve etiketinin zarar görmesi önlenmeli, ürün ve ambalajın özelliğine göre istifleme yapılmalıdır.
* Ürünler toksik maddeler ve temizlik malzemeleri ile birlikte depolanmamalı ve taşınmamalıdır. Depolamada gerekli iş güvenliği önlemleri alınmalı ve çevreye zarar verilmemelidir.
ETİKETLER: KAŞAR PEYNİRİ NASIL YAPILIR,TAZE KAŞAR ELDESİ,SÜT ÜRÜNLERİ,PEYNİR YAPIMI,PEYNİR TEKNOLOJİSİ,TAZE KAŞAR İMALATI,İMALAT,İMALATÇILARI,ESKİ KAŞAR YAPILIŞI,KAŞAR NEDEN YAPILIR,PEYNİR KATKILARI,SÜT,MAYALANMA,PEYNİR FORMÜLÜ,FORMÜLLERİ,FORMÜLLER,SÜTÜN PIHTILAŞMASI,PEYNİRDE TELEME NEDİR,PEYNİR NASIL DEPOLANIR,PEYNİR İÜRETİMİ,ÜRETİM,ÜRETİCİLERİ,SÜT ÜRETİM FABRİKALARI,PEYNİR ANALİZİ,ANALİZLERİ,GIDA ÜRETİMİ,GIDA İMALATLARI,GIDA ÜRÜNLERİ,SÜT ÜRÜNÜ,TAZE KAŞAR İMALAT TEKNİKLERİ,İMALAT YÖNTEMLERİ,PEYNİR MAYALAMA,PEYNİR NASIL MAYALANIR,ESKİ KAŞAR YAPIMI.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ