MAKALELER / GIDA STERİLİZASYONU - hammaddeler ansiklopedisi
Sağlık bakım teknolojilerindeki gelişmeler ve bu alanda artan bilgi birikimine
karşın, hastane infeksiyonları halen önemli bir sorundur. Hastane infeksiyonlarının
önlenmesinde temel ilkelerden bazıları doğru sterilizasyon yöntemi seçimi
ve uygulanması, kullanılan aletlerin ön temizlik/dekontaminasyon, taşıma, yıkama/
dezenfeksiyon, inspeksiyon, paketleme, sterilizasyon, taşıma ve depolamalarının
doğru yapılmasıdır. Bu bölümde sterilizasyon döngüsünün önemli adımlarından
birisi olan paketleme sistemi ele alındı.
Paketlemenin amacı; steril edilen tıbbi malzemeleri kullanım anına kadar kontaminasyondan
korumak ve güvenliğini sağlamaktır. Bu amaca ulaşmadaki adımlar
soru yanıt olarak ele alındı.
SORU 1: Steril malzeme paketi açıldığında kullanıma engel bir sorunla karşılaşmamak
için ne yapılmalıdır?
YANIT 1:
• Paket içeriği doğru hazırlanmalı,
• Paketleme malzemesi doğru seçilmeli,
• Yardımcı aksesuarlar doğru seçilmeli,
• Paketleme tekniği doğru uygulanmalı,
• Paketleme için uygun bir alan sağlanmalı.
SORU 2: Steril edilecek tıbbi malzemelerin paketlenmesinde kullanılacak materyalin
seçiminde yanıtlamamız gereken sorular nelerdir?
YANIT 2:
• Paketleme materyali kullanılan sterilizasyon yöntemi ve steril edilecek objelere
uygun mu?
• Paketleme materyali sterilizan maddenin paket içine giriş ve çıkışına ve havanın
paketten uzaklaşmasına izin veriyor mu?
• Paketleme materyali steril edilen objeyi olası bir kontaminasyondan koruyacak
etkili bir bariyere sahip mi?
• Paketleme materyali taşıma ve depolama sırasında fiziksel hasarlardan korunabilecek
özellikte mi?
• Paketleme materyali tifril/tüy oranı nedir?
• Paketleme materyali bileşimi toksik madde içeriyor mu?
• Paket boyutları, paketlenecek objenin boyutları, kütlesi, içeriği ve yapısına
(boşluk içermesi gibi) uygun mu?
Paketlerin büyük olması yeterli kurumayı engelleyerek sterilizasyonu tehlikeye
sokabilir. Sterilizasyon işlemi sonunda paketler ıslak kalırsa steril kabul edilmemeli
ve kullanılmamalıdır.
SORU 3: İdeal bir paketleme malzemesi nasıl olmalıdır?
YANIT 3:
• Paketleme yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri paketleme
malzemesinin doğru seçilmesidir. Bu bağlamda;
• Steril edilecek malzemenin yapısına uygun olmalıdır.
• Uygulanacak sterilizasyon yöntemine uygun olmalıdır.
• Kullanılan sterilizatörün performansı ile uyumlu olmalıdır.
• Her kullanımda standart performans sağlamalıdır.
• Yırtılma ve delinmelere dayanıklı olmalıdır.
• Dış etkenlere (toz, nem, biyolojik yük vb.) karşı iyi bir bariyer oluşturmalıdır.
• Sterilizan maddenin paket içindeki sirkülasyonuna izin vermelidir.
• Sterilizan madde ile reaksiyona girmemelidir.
• Toksik madde içermemelidir.
• Kullanımı kolay olmalıdır.
• Kurumun taşıma ve depolama sistemleriyle uyumlu olmalıdır.
• Temini kolay olmalıdır.
• Paket atıkları çevre için risk oluşturmamalıdır. Cerrahi alanda oluşan paket
atıkları kontaminasyon söz konusu olabileceğinden infekte atık olarak değerlen
rilirken, sterilizasyon alanında hatalı sterilizasyon çevrimleri sonucu oluşan paket
atıkları ya da paket ürünlerinin kendi paketlerinin atıkları geri dönüşümlü olarak
değerlendirilebilir. Bu konuda kurumların bir prosedür oluşturması gerekir.
• Ekonomik olmalıdır.
SORU 4: Paketleme sisteminin maliyeti hesaplanırken hangi sorulara yanıt
aranmalıdır?
YANIT 4:
• Ürün kaç kez kullanılabilir?
• Tekrar kullanılabilen ürünün temizlik koşulları ve maliyeti nedir?
• Tekrar kullanılabilen ürünün kullanım, temizlik ve paketleme alanları arasındaki
nakliye koşulları ve maliyeti nedir?
• Tekrar kullanılabilen ürünün onarım koşulları ve maliyeti nedir?
• Tekrar kullanılan ürüne ait sarflar nelerdir? Sarfların maliyeti nedir? (örnek;
kapaklı kap sistemleri için filtreler, etiketler vb.)
• Tek kullanımlık ürünlerin atıkları hangi koşullarda işlem görecektir. Atık
maliyeti nedir?
SORU 5: Neler paketleme malzemesi olabilir?
YANIT 5:
Kağıt, tekstil, metal, plastik, alüminyum folye gibi birçok materyal steril edilecek
objelerin paketlenmesinde kullanılmaktadır. Ancak bu malzemelerin seçilen
sterilizasyon yöntemine uygun olması gerekir. Tablo 1’de sterilizasyon yöntemi,
paketleme malzemesinin özellikleri ve uygun malzemelere yer verildi.
Kağıtlar
• Tek kullanımlıktır.
• Kağıt paket malzemeleri sterilizasyona uygun özel üretilmiş olmalıdır.
• Sağlam, yumuşak, buhar geçirgen, bakteriyolojik bariyerli, selüloz bazlı özel
tıbbi kağıttan mamül olmalıdır.
• Dokusu homojen ve bütünlüğü bozulmamış olmalıdır.
• Esnek olmalıdır, paketleme sırasında kat yerlerinde deformasyon oluşmamalıdır.
• Sterilizasyon koşullarına dayanıklı olmalı işlem sonrası deformasyon oluşmamalıdır.
• Suyun etkisiyle üründe renk değişikliği olmamalıdır.
• Uzama kat sayısı, buhar geçirgenliği, hava geçirgenliği, suya direnci uluslararası
standartlara (EN 868, ISO 11607) uygun olmalıdır.
• Ürünün ambalajında marka, seri no, üretim ve son kullanım tarihleri, depolama
koşulları, hatalı depolama durumunda oluşacak değişiklikler belirtilmiş olmalıdır
ya da üreticiden bu bilgileri içeren kullanım kılavuzu temin edilmelidir.
Kağıt + Film Sterilizasyon Paketleme Malzemeleri
• Bir yüzü 60-70 g/m2 tıbbi kağıt, diğer yüzü plastik esaslı lamine filmdendir.• Tek kullanımlıktır.
• Kağıt yüzey sterilanın geçişini, film yüzey malzemenin görünmesini sağlar.
• Ticari şekli; değişik genişlikte rulo ve üç kenarı fabrikasyon olarak kapatılmış
hazır paketlerdir.
• Kapatma kanallarında boşluk, çekilme, büzülme vb. deformasyon olmamalıdır.
• Kapatma sırasında kapatılan bölgede gözle ayırt edilebilir renk değişikliği
olmalı, yapışmayan noktalar kolay fark edilmelidir.
• Dokusu homojen, bütünlüğü bozulmamış olmalıdır.
• Gerilme, yırtılma, su tutma, hava geçirgenliği gibi fiziksel güçlere dayanıklı
olmalı, dolayısıyla sterilizasyon işlemi sonrası deformasyon oluşmamalıdır.
• Marka, seri no, standartlara uygunluğunu gösterir bilgiler ürün üzerine üretim
aşamasında basılmış olmalı, sonradan eklenmiş olmamalıdır.
• Sterilizasyon yöntemleri için uluslararası standartlara (EN 867, ISO 11140)
uygun işlem indikatörleri bulunmalıdır.
• Açma yönü belirtilmiş olmalı, işlem görmüş üründe açma sırasında kağıt ya
da film yüzeyde soyulma yırtılma vb. deformasyon olmamalı, partikül oluşmamalıdır.
• Tüm baskılar kağıt yüzeyde ve asıl sterilizasyon bölgesinin dışında olmalıdır.
• Uluslararası standartlara (EN 868, ISO 11607) uygun olmalıdır.
• Ürünün ambalajında üretim ve son kullanım tarihleri, depolama koşulları,
hatalı depolama durumunda oluşacak değişiklikler, indikatörlerin renk değişim
bilgileri belirtilmiş olmalıdır ya da üreticiden bu bilgileri içeren kullanım kılavuzu
temin edilmelidir.
Tywek + Film Sterilizasyon Paket Malzemeleri
• Tek kullanımlıktır.
• Tywek yüzey sterilanın geçişini, film yüzey malzemenin görünmesini sağlar.
• Dokusu homojen ve bütünlüğü bozulmamış olmalıdır.
• Ürünün her iki kenarında fabrikasyon kapatma kanalları olmalıdır.
• Kapatma kanallarında boşluk, çekilme, büzülme vb. deformasyon olmamalıdır.
• Kapatma sırasında kapatılan bölgede gözle ayırt edilebilir renk değişikliği
olmalı, yapışmayan noktalar kolay fark edilmelidir.
• Ürünün üzerinde sterilizasyon yöntemleri için uluslararası standartlara (EN
867, ISO 11140) uygun işlem indikatörü bulunmalıdır.
• Marka, seri no, standartlara uygunluğunu gösterir bilgiler ürün üzerine üretim
aşamasında basılmış olmalı, sonradan eklenmiş olmamalıdır.
• Ürün su geçirmemelidir.
• Gerilme, yırtılma, su tutma, hava geçirgenliği gibi fiziksel güçlere dayanıklı
olmalı, dolayısıyla sterilizasyon işlemi sonrası deformasyon oluşmamalıdır.
• Açma yönü belirtilmiş olmalı ve açma sırasında partikül oluşmamalıdır.
• Tüm baskılar fabrikasyon olmalı ve asıl sterilizasyon alanının dışında bulunmalıdır.
• Kapatma ısısı belirtilmeli ve bildirilen ısıda kapatma sırasında çekme, yanma
vb. deformasyonlar oluşmamalıdır.
• Ürün uluslararası standartlara (EN 868, ISO 11607) uygun olmalıdır.
• Ürünün ambalajında üretim ve son kullanım tarihleri, depolama koşulları,
hatalı depolama durumunda oluşacak değişiklikler, indikatörlerin renk değişim
bilgileri belirtilmiş olmalıdır ya da üreticiden bu bilgileri içeren kullanım kılavuzu
temin edilmelidir.
Non Woven Sterilizasyon Sargı Malzemeleri
• Tek kullanımlıktır.
• Dokusu homojen ve bütünlüğü bozulmamış olmalıdır.
• Kuru ısı, basınçlı buhar, etilen oksit, formaldehid ve gama sterilizasyonu için
uygundur.
• Sağlam, yumuşak, buhar geçirgen, bakteriyolojik bariyerli, non-woven malzemeden
mamül olmalıdır.
• Sterilizasyon koşullarına dayanıklı olmalı işlem sonrası deformasyon oluşmamalıdır.
• Esnek olmalıdır, paketleme sırasında kat yerlerinde deformasyon oluşmamalıdır.
• Uzama kat sayısı, buhar geçirgenliği, hava geçirgenliği, suya direnci uluslararası
standartlara (EN 868, ISO 11607) uygun olmalıdır.
• Ürünün ambalajında marka, seri no, üretim ve son kullanım tarihleri, depolama
koşulları, hatalı depolama durumunda oluşacak değişiklikler belirtilmiş olmalıdır
ya da üreticiden bu bilgileri içeren kullanım kılavuzu temin edilmelidir.
Tekstiller
• Tekrar kullanılabilen ürünlerdir.
• Bariyer özellikleri zayıftır.
• Tekstilin dokuması sık olmalıdır. Kanvas gibi sıkı dokumalar buhar geçişine
ve hava çıkışını önledikleri için paketlemede önerilmez.
• Sentetik lifler içermemelidir.
• Yüksek ısıya dayanıklı olmalıdır.
• Tüy bırakmamalıdır.
• Bütünlüğü bozulmamış olmalıdır.
• Bütünlüğü bozulan üründeki onarım koşulları belirlenmiş olmalıdır. Yama
ile onarım yapılmamalıdır. Çünkü yama sırasında tekstilin kendi yapısından daha
büyük ve kalıcı gözenekler oluşur. Bu da ürünün bariyer olma fonksiyonunu
bozar.
• Her sterilizasyon işlemi öncesi yıkanmalı, temiz ve kuru olmalıdır.
• Temizlik işlemleri için kullanım sırasında üründe oluşan, kir ve lekelerin tanımlanması
ve uygun temizlik prosedürleri oluşturulması gerekir. Özellikle çıkmayan
kimyasal atıklar (ilaç vb. atıkları) sterilizasyon işlemleri sırasında malzemeye,
malzemenin kullanımı ile hastaya transfer olabilir.
• Temizlik sırasındaki yetersiz durulama, ürünün hazırlık işlemleri sırasında
çalışan personel ve kullanım sırasında hasta için allerjik reaksiyonlara neden olabilir.
• Ütülenmemiş olmalıdır. Ütü malzemenin yapısındaki doğal ısı ve nem dengesini
bozduğundan malzemenin performansını ve dolaylı olarak da sterilizasyon
işleminin kalitesini olumsuz etkiler.
Metal/Plastik Konteynerler
• Tromel kullanımı önerilmemektedir. Filtreli bariyeri olan sterilizan ajanın
girişine ve uzaklaştırılmasına izin veren özel sterilizasyon konteynerleri kullanılmalıdır.
Bu konteynerlerde sterilan maddenin sirkülasyonu için, taban ve kapakta
filtre ile kapatılan delikler mevcuttur.
• Filtreler üretici talimatlarına uygun sıklıkta değiştirilmelidir.
• Her sterilizasyon işlemi öncesi kapak ve filtre etrafındaki contalar temizlenmeli
kontrol edilmelidir.
• Konteynerlerin bütün parçaları temizleme, kurulama, saklama için kolay ayrılabilir
özelikte olmalı, kullanılan sterilizatörlerin performansı ve yükleme aksesuarları
ile uyumlu olmalıdır.
• Konteyner sisteminde kapak ve tepsilerin karışmaması için, renk kodlaması
vb. işaretlenme sistemleri kullanılmalıdır.
• Kapak kilitleri kontrol edilmeli ve sterilizasyon işlemi öncesi emniyet etiketi
yerleştirilmelidir.
• Uluslararası standartlara uygun olmalıdır.
SORU 6: Bir malzeme kaç paketten oluşur?
YANIT 6:
İki paketten söz edilebilir.
• İlk paket; içeriği, kontaminasyonu engelleyecek şekilde kapatan ve mühürleyen
steril edildiği pakettir.
• İkinci paket; steril paketi, kontaminasyondan korumak için kullanılan taşıma
paketleridir.
SORU 7: Genel paketleme ilkeleri nelerdir?
YANIT 7:
• Paket malzemenin ebatlarına uygun olmalıdır.
• Tekstil paket malzemeleri kullanılıyorsa, paketleme işlemi 18-22°C ısıda ve
%35-70 nem oranı olan bir ortamda yapılmalıdır.
• Ağır ve büyük paketler sterilanın penetrasyonunu ve işlemin kalitesini olumsuz
etkileyebileceğinden, işlem sonunda nem sorunu yaşanmasına ve atık aletlerde
korozyon oluşumuna neden olabilir. Bu nedenle kullanılan sterilizatörün üretici
talimatlarına uygun ağırlıklar tespit edilmeli ve uyulmalıdır.
• Paketlerin sterilizatöre kolayca yerleştirilebilmesi için, ebatlar yükleme aksesuarları
ile uyumlu olmalıdır.
• Ağır, çok parçalı ya da katlanarak paketlenen esnek malzemeler çift paket
yapılmalıdır.
• Çift paket yaparken paket ebatlarının uyumlu olmasına, içteki paketin dıştaki
paket içinde katlanmamasına dikkat edilmelidir. Aksi durumda iç paketin
katlandığı bölümde nem sorunu yaşanabilir.
• Çift paket uygulandığında her iki paketin açma yönünün de aynı olmasına
dikkat edilmelidir.
• Paketin üzeri mutlaka etiketlenmelidir. Etiket açma yönüne gelecek şekilde
yerleştirilmelidir.
• Etiket bilgileri malzemenin adını, ait olduğu bölümü, hangi tarihte ve kim
tarafından hazırlandığını, son kullanım tarihini ve sterilizasyon yöntemini tanımlamalıdır.
Paketlenen malzeme kurum dışından hekim ya da hasta adına gelmişse
bu bilgiler de etikette belirtilmelidir (örneğin; protez ameliyatlarında kullanılan
ve dışarıdan temin edilen malzemeler vb.).
• Etiket bilgileri, etiket pakete tesbit edilmeden önce doldurulmalıdır. Aksi
durumda kayıt sırasında paket malzemesinde hasar oluşabilir.
• Etiketleme için özel olarak hazırlanmış etiketler kullanılabilir ya da paketi
tesbit ve sterilizasyon maruziyetini ayırt etmek için kullanılan bant indikatörler
kullanılabilir.
• Geriye dönük izlem sağlanabilmesi için hazırlanan paketler sterilizasyon işlemi
için bir işlem numarası ile tanımlanmalı ve bu numara paket üzerinde bir etiket
yardımı ile belirtilmelidir.
• Kesici/delici aletlerin uçlarına koruyucu takılmalıdır.
• Paket içine mutlak kimyasal indikatör konulmalıdır. Kimyasal indikatörde
beklenen renk değişiminin gerçekleşmesi ürünün steril olduğunu kanıtlamaz, sterilizasyon
için öngörülen koşulların gerçekleştiğini ifade eder. Bu nedenle paket
içine konulan kimyasal indikatör sterilanın en zor ulaşacağı düşünülen bölüme
yerleştirilmeli ve paket açıldığında kolayca bulunabilmesi sağlanmalıdır.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
