MAKALELER / PETROL VE KULLANILAN TERİMLER
Alkilat - Propilen ve bütilen gibi bir kaç kısa zincirli molekülün kimyasal olarak birleşmesiyle elde edilen benzin karışımı ana bileşeni. Genellikle alkilasyon ünitelerinden yüksek oktanlı ürünleri ifade eder.
Alkilasyon- İzobütanın olefin hidrokarbonlarıyla (örneğin, propilen ve bütilen), genellikle sülfürik asit veya hidroflüorik asit gibi bir asit katalizörü eşliğinde sıcaklık ve basınç kontrolü altında kimyasal olarak birleştirilmesine yönelik bir arıtma işlemi. Bunun sonucunda elde edilen, bir izoparafin olan alkilat, yüksek oktan değerine sahiptir ve yakıtın vuruntu direncinin artırılması için motor ve uçak benzini ile karıştırılır.
Katalizör- Başka maddeler arasındaki kimyasal bir tepkimeye yardım eden veya oluşmasını sağlayan ama kendisi tepkimeye girmeyen bir madde.
Katalitik Parçalama - Nispeten büyük, ağır ve karmaşık hidrokarbon moleküllerinin daha basit ve hafif moleküller haline getirilmesi için parçalanması işlemi. Bir katalizör ajanın kullanılması suretiyle gerçekleştirilen katalitik parçalama, ham petrolden elde edilen benzin miktarının çoğaltılmasında etkili bir işlemdir.
Parçalama - Karbon atomları arasındaki bağları ayıran ve genellikle yüksek basınçta veya yüksek sıcaklıkta gerçekleşen bir işlem. Etanın etilen elde etmek üzere parçalanması buna örnek olarak verilebilir.
Damıtma Ünitesi (Atmosferik) - Ham petrolün (başka hidrokarbon karışımları da dahil) işlendiği, atmosferik şartlara yaklaşık şartlardaki ana damıtma ünitesidir. İçinde, ham petrolün buharlaştırılması için boru şeklinde bir imbik ve ham petroldeki farklı kaynama aralıklarına sahip buharlaşmış hidrokarbon bileşenlerinin ayrıştırılması için bir ayrıştırma kulesi yer alır. Buradaki işlem, daha yüksek kaynama derecelerine sahip farklı maddelerin birbirlerinden ayrıştırılması için sürekli olarak buharlaştırılması ve yoğunlaştırılması ile gerçekleştirilir. Seçilen kaynama aralıkları işlem planı, ham petrolün özellikleri ve ürün özelliklerine göre belirlenir.
Etan - Normal olarak gaz halinde bulunan düz bir hidrokarbon zinciri (C2H6). -127.48 derece Fahrenheit'ta kaynayan renksiz, parafinik bir gazdır. Doğal gazın ikinci en önemli bileşenidir. Petrol yağlarında da çözünmüş halde bulunur, petrol rafinerisi işlemlerinde ve kömürün karbonizasyonunda bir yan ürün olarak ortaya çıkar. Etan, dev etilen petrokimya endüstrisinin temel hammaddelerinden biridir. Polietilen, etilen glikol ve etil alkol gibi maddelerin üretiminde önemli bir hammaddedir.
Etilen - Rafineri veya petrokimya işlemlerinden geri kazanılan olefinik bir hidrokarbon. Etilen çok sayıda kimyasal uygulamada ve tüketici ürünleri üretiminde petrokimyasal hammadde olarak kullanılır.
Hammadde - Bir ürünü üretmek için üretimde birleştirilen fiziksel bileşenler. Daha ileri bir arıtmaya veya dönüştürmeye yönelik bir yükseltme ünitesine gönderilmeye uygun bir petrol veya gaz işlemi ürünü. Genel olarak, hidrokarbon işlemlerinin her aşamasının, değişimden geçirmek ve sonuçta bir ürünün hammaddesi olarak kabul ettiği malzeme. Örneğin bir krakere, nafta hammadde olarak alınır ve bundan ürün olarak etilen elde edilir. Hammadde işi, petrol zincirinde kısmen rafine edilmiş (ara ürünler) alanları ve rafineri ünitesi işlemlerinden geçen gaz tesisi ürünler ile temel petrokimya tesislerini ilgilendirmektedir.
Sıvı Katalitik Parçalama (FCC) - Ham petrolün damıtık maddelerinin benzine dönüştürüldüğü rafineri işlemi. Bu işlem yüksek sıcaklıklar ve özel bir katalizörün varlığını gerektirir. Propilen, FCC ünitelerinde elde edilen bir petrokimya yan ürünüdür.
Damıtma - Doymuş hidrokarbonların doğal gazdan ayrılması sağlanarak ve propan, bütan ve etan gibi farklı ürünlere veya "damıtık madde"lere ayrıldığı bir işlem.
Gaz Yağı - Kerosen ve gres yağı arasında bir viskoziteye sahip sıvı bir damıtık petrol ürünü. Adı, ilk olarak aydınlatma gazı yapımında kullanılmış olmasıyla bağlantılıdır. Günümüzde dizel yakıt, ısıtma yakıtı ve bazen de petrokimya hammaddesi şeklinde damıtık bir ara ürün olarak kullanılmaktadır.
Benzin - Kıvılcım ateşlemeli motorlara uygun bir yakıt elde edilmesi için katkı maddesiz veya düşük miktarlarda katkı maddesi ile karıştırılmış nispeten uçucu hidrokarbonların karmaşık bir karışımı. "Motor benzini"ne geleneksel benzin; oksijen katılmış benzinin tüm tipleri; ve formülü yenilenmiş benzin de dahildir, ama uçak benzinini bunun dışında tutmak gerekir.
Benzin Karışımlı Bileşenler - Bitmiş motor benziniyle karıştırılması veya birleştirilmesi için kullanılan nafta (örneğin., düz akışlı benzin, alkilat, reformat, benzen, toluen, ksilen).
Hidrokarbon - Gaz, sıvı veya katı halde hidrojen ve karbonun organik bir kimyasal bileşimi. Hidrokarbonların moleküler yapısı en basitinden (örneğin, doğal gaz bileşeni olan metan) en ağırına ve karmaşığına kadar değişir.
Monomer - Bir polimer oluşturmak üzere kendi cinsinden moleküllerle veya benzer türde bir molekülle bağlanan moleküler bir birim. Örneğin stiren monomerleri birbirleriyle birleşerek, polistiren olarak bildiğimiz plastiği oluşturur.
Nafta - Petrolden bir damıtma kolonunda arıtıldıktan sonra elde edilen düşük kaynama noktalı bir sıvı. Normal koşullarda C5 ila C11 arasında oluşur. Yeniden oluşturma amaçlı ve bir petrokimya hammaddesi olarak kullanılır.
Petrol Kuyusu - Bir veya birden çok petrol sahasında veya havzasında ham petrol üretimi için tamamlanmış bir kuyu. Hem ham petrol hem de doğal gaz elde edilen kuyular petrol kuyusu olarak tanımlanır.
Olefinler - Düz veya dallara ayrılmış yapıda bir grup petrokimyasal. Olefinler, doğal gaz ve ham petrol gibi hammaddelerden temel maddelerin parçalanması ile elde edilmiş petrokimya türevleridir. Başlıca olefin ürünleri arasında etilen, propilen, bütadiyen ve C4 türevleri yer almaktadır. Olefinler, kimyasal anlamda, çift bağlı hidrokarbonlar olan alkenler olarak bilinmektedir. Çift bağ, tekli bağdan daha güçlü olması açısından önemli, ama tepkimeye girme eğilimin de daha fazla olduğu anlamına geliyor. Bu yüksek tepkime eğilimi, olefinleri çok sayıda petrokimyasal ara ürün ve plastik ürünün üretimi için ideal hammadde yapıyor.
Polimer - Bir monomer bükümü. Belli tekil moleküller (monomerler) bir araya geldiğinde ve zincir biçiminde birbirlerine bağlandıklarında bir polimer oluşturmuş olurlar. Polimer tanımına göre, beş veya beşten fazla monomer bükümü bir araya geldiğinde buna polimer denir. Örneğin en bilinen sentetik polimerler olan polistiren, polipropilen ve polivinilklorür gibi plastikler çok büyük sayılarda monomer içerir. Bir polimer oluşturan kimyasal tepkimeye polimerleşme (polimerizasyon) denir.
Poliolefinler - Poliolefinler, olefinler olarak bilinen belirli bir temel kimyasal gruptan elde edilen bir aileyi tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Propilen ve polietilen poliolefin ailesi içinde yer alır. Poliolefinler, küçük moleküllerin, binlerce tekil bağlantılı uzun zincirler (polimerler) oluşturmak üzere birbirine bağlanmasından meydana gelir. Bu temel monomerler - propilen ve etilen - oda sıcaklığında gaz halinde bulunurlar, ama birbirlerine bağlandıklarında polimer adı verilen uzun molekül zincirleri haline gelirler. Polimerlerde olduğu gibi esnek bir plastik malzeme meydana getirirler.
Polimerleşme - Polimerizasyon - Monomerlerin polimerler oluşturmak üzere uzun zincirler halinde birleşmesi süreci. Genellikle yüksek ısı veya basınç veya bir katalizörü gerektirir. Çok fazla sayıda, nispeten basit molekülün büyük bir zincirimsi molekül oluşturduğu bir kimyasal tepkimedir.
Propan dehidrojenasyon - Propilen üretimi amacıyla gerçekleştirilen işlem. Hammadde olarak propan kullanılır.
Propilen - Rafinerilerde katalitik krakerleriyle ve petrokimya tesislerinde buhar krakerleriyle üretilen üç-karbonlu olefin (C3H6). Rafinericiler, tedariklerinin bir kısmını, özellikle alkilatı motor benzini karışımına işler. Bazı rafineri maddeleri ve buhar krakerlerden çıkan bir kısım maddeler plastik, yapıştırıcı ve diğer sentetik ürünler haline getirilir. Propilen renksiz, yanıcı, gaz halinde hidrokarbondur. En önemli türevi polipropilendir (PP).
Isılçözüm (Pyrolysis) - Etan, propan, bütan ile saf ham petrol damıtıkları nafta ve atmosferik gaz yağı da dahil parafinik hidrokarbon hammaddelerin parçalanmasına denir.
Rafineri - Ham petrolün ısıtılarak, daha sonra daha yararlı maddeler haline getirilmek üzere kimyasal bileşenlerine ayrılabilmesini sağlayan bir tesis, araç veya süreç.
Arıtma - Ham petrolün, nafta gibi petrokimya endüstrisinin en önemli hammaddesi olan yararlı ürünlere dönüştürülmesi. Her arıtma süreci ham petrolün damıtma ile farklı damıtık maddelere ayrılması ile başlar. Damıtık maddeler daha sonra, parçalama, reforme edilme, alkilasyon, polimerleştirme ve izomerleştirme gibi çeşitli yöntemlerle daha yararlı ürün karışımlarına dönüştürülmek üzere ileri işlemlerden geçirilirler. Bu yeni bileşimlerin karışımları damıtma ve çözücü ayırması gibi yöntemlerle ayrıştırılır.
Buhar krakeri (etilen fabrikası) - Başta etilen, bazı durumlarda da ısılçözüm ile aromatikler olmak üzere olefin elde edilen bir petrokimya tesisi. Petrokimya piyasasında bu tesisler, ürettikleri ana ürünün adıyla bağlantılı olarak genellikle etilen krakerleri olarak anılmaktadır.
Isıl ayrıştırma (parçalama)- Isıl ayrıştırma, katalizör olmadan, yüksek sıcaklık kullanılması suretiyle ağır petrol moleküllerinin daha hafif ve daha yararlı damıtıklar (örneğin, benzin, kerosen) haline getirilmesi için parçalanması şeklindeki petrol arıtma işlemine verilen addır. Gaz yağlarının naftaya dönüştürülmesinde kullanılır.
MADENİ YAĞ ANSİKLOPEDİSİ
