MAKALELER / GÖL TUZU İÇERİĞİ - ENDÜSTRİYEL ÜRÜNLER ANSİKLOPEDİSİ
Tuz Gölü dünyada bulunan Salt Lake gölünden sonraki en önemli tuz kaynaklarından biridir.
Göl Tuzlaları Tuz Gölü çevresinde bulunan Şereflikoçhisar, ve Cihanbeyli’de kurulu
bulunan Yavşan, Kaldırım ve Kayacık tuzlalarıdır. Kesin rezervi ortaya koyacak veriler
olmamasına rağmen, eldeki jeolojik veriler Tuz Gölü’nün çok büyük
bir potansiyele sahip olduğunu kanıtlamaktadır.
Göldeki yüzey rezervi şu şekilde bir yaklaşımla hesaplanabilir. Gölün tüm alanı
1665 km2’dir. Gölün sürekli su altında kalan doğu kesimi ile önemsiz derecede tuz çökelen
yerler çıkarılacak olursa yaklaşık 1200 km2’lik bir alan tuz bölgesidir. Gölde oluşan tuz
tabakasının kalınlığı 3-20 cm. arasında değişmekte olup ortalama 8 cm.’dir.
Göldeki yüzey rezervi, 0.08 m (kalınlık) x 1200 x 106 m2 (alan) x 2.2 t/m3 (yoğunluk) hesabı ile yaklaşık 210 milyon ton’dur.
Tuz Gölü büyük bir potansiyel olup gerçek rezerv belirtilenin çok üstündedir.
Ancak Tuz Gölü kirletilmektedir. Kirlenmenin en öneli göstegesi uydular aracılığı ile çekilen fotoğraflardır.
Konumuz olamamakla birlikte Tuz Gölünün yeteri kadar korunmadığı öncelikler gölün içine havuz yaparak
Tekel tarafından kirletildiği daha sonra ise göle akan dereler aracılığı ile gelen yabancı maddelerden kirlendiği
hatta Konya kanalizasyonunun tuz gölüne yıllarca aktığı ve son yıllarda arıtma tesisi yapılmas
ı yönünde çalışmalar yapıldığı bilinmektedir.
Tekel tuz üretimini arttırmak amacı ile tekniğine uygun olmayan şekilde tedbir
alamadan havuz yapmak amacı ile göle toprak ve taştan oluşan seddeler yaparak tuz
gölünün ekolojik dengesini buzduğu bilinmektedir.
GÖL TUZLARI
Tuz göllerinin bir kısmı eski deniz yatakları olabileceği gibi bazıları da geniş yer çöküntülerinde,
civar bölgelerdeki kaya tuzlarından geçerek, bu çukurlarda toplanan tuzlu sulardan meydana gelirler.
Yaz aylarında yüksek bir yoğunluk kazanan sular buharlaşarak, sanki deniz sularının toplama havuzları
gibi bir tuz tavası haline gelirler. Tuzlu su göllerine, tuzlu su kaynakları ve kuyularına hemen her ülkede
rastlanmaktadır. Dünyanın en büyük tuz gölü Great Salt Lake’dir. İç Anadolu’da bulunan
Tuz Gölü Dünyadaki en önemli tuz göllerinden biridir. Tuz Göllerinden alınan tuz hemen hemen
saf bir şekildedir. Göldeki tuzluluk diğer tuzlar nedeniyle de olabilir. Örneğin yurdumuzda
Orta Anadolu’daki bir çok gölde sodyum klorür ile birlikte sodyum sülfat, potas ve benzeri
tuzların bulunuşu bu kaynaklardan ekonomik bir şekilde tuz üretimini güçleştirir.
Bunlara örnek olarak Burdur Gölü, İznik Gölü gösterilebilir.
Tuz Gölü’nde üç adet tuzla kurulmuştur. Bunlar Şereflikoçhisar’da bulunan
Kaldırım ve Kayacık ile Cihanbeyli’de bulunan Yavaşan tuzlalarıdır. Tekel tarafından
uzun yıllar işletilen bu tuzlalar 2005 yılı içerisinde özelleştirimiş olup özel sektör tarafından işletilmektedir.
GÖL SUYUNDAN TUZ ÜRETİMİ
Tuzlu göl sularında tuzun üretim yöntemi denizden yapılanın aynısıdır.
Gölden alınan tuzlu su, buharlaştırma havuzlarına basılarak buharlaştırılır ve sonra
kristalizatörlerde tuz kristalleştirilerek elde edilir.
Doğal göllerin bazıları yüksek yoğunluklu sular bulundurmakta ve bu sulardan
tuz üretimi kolaylaşmaktadır. Ayrıca bazı göllerde tuz yaz mevsiminde kendiliğinden oluşmaktadır.
Tuz Göl’ünde olduğu gibi.
Yaz aylarında Tuz Göl’nün hemen hemen tamamına yakını kurmakta ve gölün tamamını tuz kaplamaktadır.
TUZLA ÜRETİM KAPASİTELERİ
|
TUZLA ADI |
ÜRETİM KAPASİTESİ (TON / YIL) |
ÜRETİM PAYI ( %) |
|
KAYACIK |
400.000 |
19,7 |
|
KALDIRIM |
500.000 |
24,6 |
|
YAVŞAN |
400.000 |
19,7 |
|
GÖL TOPLAM |
1.300.000 |
64 |
GÖL TUZLALARI
İç Anadolu Bölgesindeki Tuz Gölü bir iç denizin kuruması ile meydana gelmiş
dünyanın sayılı tuz gölleri arasında bulunmaktadır. Kışın yağışlar ve dip suyunun yükselmesi
ile yaklaşık en derin yeri 2 metre kadar olabilmektedir. Yaz aylarında ise buharlaşma nedeni ile bomesi
yükselen su içindeki tuz, kristalleşerek zemine çökmektedir.Neticede bu tuz alınarak üretim
gerçekleştirilmektedir. Toplam 1,665 km2'lik yüzölçümün
ortalama 1,200 km2'si faydalı tuz alanı ihtiva etmektedir.
Ayrıca, yağmurla birlikte, Tuz Gölü’nü çevreleyen kıyı şeridinden Göl içine önemli bir toprak erozyonu vardır.
Bu erozyon atık sularla birleşerek Göl içinde geniş bir alana yayılmakta, çoraklaşma meydana
getirmekte ve tuz üretim alanları daralmaktadır.
Tuz Gölü'nde 3 adet Tuz İşletmesi kurulu bulunmaktadır.
Tuz Gölü ’nde faaliyette bulunan 3 adet Tuz İşletmesi
“Kaldırım Tuzlası” ve “Kayacık Tuzlası” Ankara / Şereflikoçhisar ’da, “Yavşan Tuzlası” Konya / Cihanbeyli ’dedir.
Kaldırım Tuzlası
Tuz Gölünün en eski Tuzlalarından biridir. 1998 yılına kadar Havuzlama Sistemi olmayıp,
doğal şartlar altında üretim yapılmaktadır. Tuz Göl’ünün kuzeyinde bulunan bu tuzla Yağışların
fazla olduğu dönemlerde ise üretim alanlarındaki su buharlaşması tamamen gerçekleşmediğinden
ve göl içine gelen Peçenek Deresinden gelen tatlı sudan üretim olumsuz etkilenmektedir.
1998 yılı içinde başlatılan havuzlama işi ile İşletmeye 12 km2 alana sahip 4 adet havuz kazandırılmıştır.
Ayrıca bu havuzların yapımı sırasında ana seddenin de sınır olması nedeniyle, 4 km² alana sahip
bir havuz da kendiliğinden elde edilmiştir.
İşletmenin kapasitesi havuzlama sisteminin yapılmasından sonra 400.000 tona yükseltilmiştir.
2002 yılında üretimin tamamı bu havuzlardan sağlanmıştır. Tuz üretiminde ülkemizde ilk olarak makineli üretim sistemine geçilmiştir.
Kayacık Tuzlası
Kayacık tuzlasında, yaklaşık her biri 3 km2 alana sahip dört üretim havuzu olmak üzere
toplam 12 km2 üretim alanı bulunmaktadır.
Üretimin modernizasyonu çerçevesinde alınan 250 ton/h kapasiteli Tuz Toplama Makinası
ile çekicisi Kayacık Tuz İşletmesinde üretime katkıda bulunmaktadır.
Yavşan Tuzlası
Üretim Kayacık Tuzlasında olduğu gibi gölün içinde teşekkül ettirilen havuzlarda yapılmaktadır.
Toplam 13 adet üretim havuzu yaklaşık 8.5 Km2 sahayı kaplamaktadır.
ÜRETİLEN GÖL TUZLARININ LABORATUVAR SONUÇLARI
Göl tuzları üzerinde yapılan analiz sonuçları aşağıda gösterilmiştir.
ANALİZ
|
KAYACIK |
KALDIRIM |
YAVŞAN |
|
Rutubet |
3.4483 |
1.1299 |
3.0992 |
|
Suda Er.Md. |
0.1060 |
0.0710 |
0.0780 |
|
CaSO4 |
0.6127 |
0.6807 |
0.9530 |
|
CaCl2 |
- |
- |
- |
|
K2SO4 |
- |
- |
- |
|
MgSO4 |
0.0874 |
0.2825 |
1.2071 |
|
MgCl2 |
0.0261 |
0.3956 |
0.4736 |
|
NaCl (Rut.) |
95.5196 |
97.2403 |
93.9891 |
|
NaCl (kuru) |
98.9679 |
98.3702 |
97.0883 |
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
