MAKALELER / AKRİLİK LATEKS MASTİK - YAPIŞTIRICILAR ANSİKLOPEDİSİ
MASTİK NEDİR
Mastik yunanca kökenli bir kelimedir. Sakız Ağacı ya da bu ağacın sakızına (reçinesi) yunancada mastik veya mastika denir. Yunancadan İngilizceye geçmiştir (mastic). Bazı macunumsu izolasyon malzemelerine de mastik denilmektedir. Örneğin düşük penetrasyonlu (yumuşak) asfaltlara mastik asfalt denilir. Kauçuğun da ezilerek yumuşatılmasına yani sakızımsı hale getirilmesinde mastikasyon tabiri kullanılır. Akrilik lateks esaslı
macun formundaki su yalıtım malzemeleri de ülkemizde "mastik" olarak adlandırılmaktadırlar.
Lateksler çok küçük polimer parçacıklarının sudaki dağılmış halidir. Kauçuk ağaçlarından elde edilen kauçuk sütü de bir latekstir. Lateksler dispersiyon olarak da tanımlanırlar.
Akrilik lateks ilk kez Rohm And Haas firması tarafından 1931 yılında ABD'de Pensilvanya Bristol'daki tesislerinde üretilmiştir.
İlk akrilik lateks mastik de 1960 ortalarında yine aynı firma Rohm And Haas tarafından üretilmiştir.
Solvent esaslı akrilik mastiklerin üretimi ise 10 yıl daha önceye dayanmaktadır. Bu mastikler ilk 1950 yılında Tremco firması (ABD) tarafından üretilmiştir.
Ülkemizde akrilik mastik denilince kastedilen akrilik lateks mastiktir.Solvent esaslıların kullanımları günümüzde artık pek yaygın değildir.
Akrilik lateks mastiklerin hava şartlarına dayanıklılıkları, sağlık açısından düşük derecede zararlı olmaları, kolay uygulanmaları, su ile temizlenebilmeleri, yanıcı olmamaları ve düşük fiyatlı olmaları bu ürünlere avantaj sağlamaktadır.
Dezavantajları ise kürleştiklerindeki hacim kayıplarından dolayı çekmeleri ve derzlerde düşük hareket (joint movement) kapasiteleridir (maksimum ± % 25) . Akrilik mastikler doğalarından dolayı ( su bazlı ) ıslak zeminlerde ya da başka bir deyişle devamlı su bulunan ortamlarda (banyolar, toprak seviyesinin altındaki yerler) kullanılmazlar. Derzlerde kürleştikten sonra bir miktar hacım kaybından dolayı yüzeyleri iç bükey bir görünüm arzeder. PVC kapı/pencere montajlarında, beton çatlaklarda, beton ve alçı elemanların bileşimlerinde, derzlerde su, toz ve hava yalıtımı amacıyla sıkça kullanılırlar.
Akrilik lateks Kimyası:
Akrilik lateks mastiklerde kullanılan ana bağlayacı madde akrilik kopolimer latekstir. Kopolimer lateks iki monomerin su içinde kopolimerizasyonu ile oluşur. Bunlar oldukça yüksek molekül ağırlıklı kopolimerlerdir (1.000.000 mertebesinde).
Başlıca akrilik monomerler butil akrilat, etil akrilat, metil akrilat ve 2-etilheksil akrilat'dır. Bunların dışında akrilik ailesinden olmayan bir monomerle de kopolimerizasyon yapılabilir. Bu monomere en iyi örnek styren monomerdir. Akrilik lateksler çift cidarlı paslanmaz çelik reaktörlerde ısıtma ve soğutma ile sıcaklık kontrolü yapılarak üretilirler.
Laboratuarlarda ise cam reaktörler kullanılır.
Reaksiyonda ana maddeler monomerler, dispersiyon ortamı (su), dispersiyon ajanı (yüzey aktif madde), suda çözünebilen serbest radikal oluşturucusudur (free radical initiator) (potasyum persulfat).
Yüzey aktif maddeler anyonik,noniyonik ve katyonik olmak üzere üç tiptir. Katyonik olanlar mastik üretiminde kullanılan latekslerde rol almazlar.Mastik üretiminde kullanılacak akrilik latekslerde en önemli faktölerden biri Tg (glass transition temperature) dir. Yani polimerin esnek ve yumuşak halden camsı ve kırılgan hale dönüştüğü sıcaklıktır. Mastik üretiminde düşük Tg?li akrilik lateksler tercih edilir. Bu pratikte özellikle düşük sıcaklıklarda akrilik mastiğin elastik ve yumuşak kalmasını sağlar.
Akrilik mastiklerin kürleşmesi içindeki suyun buharlaşması sonucu oluşur. Herhangi bir kimyasal kürleşme reaksiyonu yoktur, çapraz bağlantı (crosslinking) ajanı içermezler.
Akrilik mastik Üretimi:
Akrilik mastik üretiminde kullanılan başlıca hammaddeler ve görevleri aşağıdadır.
Akrilik lateks: Ana hammaddedir. Bağlayıcı maddedir.
Plastifiyan : Mastiğin elastik ve yumuşak olmasını sağlar.
Örnek olarak ftalat esterleri (DIBP, DBP, DOA), benzoat esterleri ve klorparafindir.
Dolgu maddesi : Katı madde oranının artmasını ,hacim kaybının azalmasını sağlar ve maliyet düşürür. Başlıc kullanılanlar kalsit, talk, kuvars, seramik mikrobaloncuklar (ceramic microspheres).
Yüzey aktif madde : Mastiğin stabilitesini sağlar dolgu maddelerinin zaman içersinde çökmesini önler.
Islatıcı : Pigmentlerin ve dolgu maddelerinin dispersiyonunu sağlar. Polyfosfatlar ve akrilatlar.
Pigment : Renklendirme görevini yapar (demir oksitler, titanyum dioksid).
Antifriz : Mastiğin donmasını önler. Etilen glikol veya propilen glikol bu amaç için kullanılabilir.
Solvent : Yüzey kurumasını önler mastiğin çekildikten sonra düzeltilebilmesi için gerekli zamanı sağlar.
Kalınlaştırıcı : Viskoziteyi yükseltir, mastiğin akmasını önler.
Selüloz eterleri, silika, bentonit, poliakrilik asid, hidrofilik poliüretan, bazı elyaflar.
Baz : Stabilite için Ph değerini ayarlar. Amonyak ve sodyum hidroksid.
Köpük kesici : Karıştırma sırasında oluşan hava kabarcıklarını giderir, köpürmeyi önler.
Biyosid : Bakteri oluşmasını önler.
Silan : Silisli yüzeylere (cam, seramik ve fayans ) yapışmayı sağlar (3-glycidoxypropyltrimethosysilane).
Üretim vakum uygulanabilen planet karıştırıcılarda yapılır.
İlk önce akrilik lateks konulur ve düşük devirde (40 devir/dakika) karıştırma başlatılır. Akrilik lateksin Ph?ı 8?den küçükse amonyak çözeltisi (%33) ya da sodyum hidroksid çözeltisiyle (% 20) Ph ayarlaması yapılır ve Ph?8?e getirilir.Bundan sonra sıvı hammaddeler ilave edilir.Daha sonra pigment ilavesi yapılır. En son dolgu 3-4 kısımda 10 dakika ara ile ilave edilir .Bu esnada vizkozite artışı gözlenir ve karıştırma hızı giderek 80 devir/dakikaya kadar yükseltilir.
Son kısım dolgu atıldıktan sonra 20 dakika daha karıştırma devam eder.En son mastiğe vakum uygulanır ve işlem biter.
Bundan sonra mastik dolum ve ambalaja sevk edilir.
AKRİLİK LATEKS MASTİK FORMÜLASYONU
Hammaddeler % Miktarları (ağırlıkça)
Akrilik lateks (%50- 60) 32-40
Plastifiyan 8-10
Noniyonik yüzey aktif madde 0.4-0.6
Islatıcı ajan 0.2-0.3
Etilen glikol 0.3-1
Kalınlaştırıcı 0.2-0.7
Pigment 2-5
CaCO3 50-55
Talk 0-9
Silika 0-0.5
Biyosid 0.2
White spirit 1-2.2
Derzlerin uygulamaya hazır hale getirilmesi:
Mastiklerin sağlıklı bir şekilde uygulanabilmeleri için öncelikle derzlerin yağ, toz, kir ve diğer yabancı maddelerden arındırılmaları gerekir. Sıklıkla görülen sorun derz yüzeylerinde çok fazla toz olmasıdır.Bu tip uygulamalar için üretilmiş ,elektrik süpürgesi prensibi ile çalışan vakum üreten küçük aparatlar yardımıyla bu tozlar emilip uzaklaştırılabilinir. Emilen tozlar aparatın
torbasında toplanır.Böyle bir imkan yoksa kompresör havasıyla tozlar uzaklaştırılabilinir.
Özellikle genleşen beton derzlerde (expansion joint) derinlik fazla olabilir. Burada sarfiyatı azaltmak için derz arkalığı kullanılır.
Derz arkalıkları geniş derzlerde kullanılır.
Derz arkalığı piyasada derz fitili olarak da adlandırılır. Bu malzeme derze rahatlıkla yerleşebilecek ve esnek bir malzeme olmalıdır.
Bitüm emdirilmiş süngerler ve çapraz bağlanmış polietilen köpükler (crosslinked polyethylene foam) bu iş için uygundur. Bu malzemelerin çapı derzimizin genişliğinden fazla olmalıdır. Örneğin
2.5 cm derz genişliğimiz varsa 3 cm çapında bir derz arkalığı kullanabiliriz. Bu tip malzemelerin esnek olmasının iki türlü faydası vardır. Birincisi uygulama rahatlığı ikincisi ise mastiğimiz bu malzemeye yapışsa bile derz elemanlarının hareketlerinde mastiğin ana görevi olan sağa sola esnemesini engellemez ,yani mastik derzin çalışmasına rahat uyum sağlar.Aksi takdirde mastik arkadan sert ve sabit bir elemana yapışık kalırsa sağa ve sola hareket yeteneği engellenmiş olur.
Derz arkalığı yerleştirilirken ne kadar derinliğe yerleştirmeliyiz ?
Derz derinliği derz genişliğimizin yarısı kadar olması uygundur.
Akrilik Mastik Sarfiyat Hesabı :
Burada ülkemizde yaygın olarak kullanılan 310 ml akrilik mastik sarfiyat hesabından söz edelim. Aşağıda 310 ml kartuş ambalajlar için sarfiyat formülü verilmiştir.
310 ml kartuş sarfiyat miktarı hesaplanması :
Formülümüz aşağıdaki gibidir.
d x h x L x 100
N = ---------------------------
310
N= Kartuş adedi
d= derz genişliği (cm)
h= derz derinliği (cm)
L = derz uzunluğu (metre)
Örnek:
2.5 cm genişliğinde ve 1.25 cm derinliğinde toplam 375 metre derzimiz var ve ne kadar adet 310 ml?lik kartuş gerektiğini hesaplayalım :
d= 2.5
h= 1.25
L = 375
2.5 x1.25 x 375 x 100
N= ------------------------------------
310
N= 378.02 adet.
Tablo 1'den de çeşitli derzler için mastik sarfiyatları görülebilmektedir.
Derz
Derinliği (cm)
Derz Genişliği (cm)
|
|
0.5 |
1 |
1.5 |
2 |
2.5 |
3 |
|
0.5 |
8.06 |
16.13 |
24.19 |
32.26 |
40.32 |
48.39 |
|
1 |
16.13 |
32.26 |
48.39 |
64.51 |
80.65 |
96.77 |
|
1.5 |
24.19 |
48.39 |
72.58 |
96.77 |
120.96 |
145.16 |
|
2 |
32.26 |
64.51 |
96.77 |
129.03 |
162.29 |
193.55 |
|
2.5 |
40.32 |
80.65 |
120.96 |
162.29 |
201.61 |
241.94 |
|
3 |
48.39 |
96.77 |
145.16 |
193.55 |
242 |
90.32 |
100 metre derz uzunluğu için akrilik mastik (310 ml ) kartuş adedi hesaplama tablosu
Tablo 1
En soldaki düşey sütunda yeşil renkte yazılmış rakamlar derz derinliklerini, en üstteki yatay sütunda yine yeşil renkte yazılmış rakamlar ise derz genişliklerini göstermektedir.
Örneğin derz genişliğimiz 2 cm ve derz derinliğimiz de 1 cm ise
Bunların tekabül ettiği yerde 64.51 sayısı bize belirtilen ölçülerdeki (2 cm x 1 cm) derz için 100 metrelik
akrilik mastik sarfiyatını kartuş adedi olarak vermektedir.
ETİKETLER : AKRİLİK LATEKS MASTİK FORMÜLÜ,AKRİLİK LATEKS MASTİK İMALATI,AKRİLİK LATEKS MASTİK NASIL YAPILIR,AKRİLİK LATEKS MASTİK NERELERDE KULLANILIR,AKRİLİK LATEKS MASTİK İMALATI,AKRİLİK LATEKS MASTİK YAPIMI,AKRİLİK LATEKS MASTİK ÖZELLİKLERİ,AKRİLİK LATEKS MASTİK YAPILIŞI,AKRİLİK LATEKS MASTİK HAMMADDELERİ NERELERDİR.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
